aflevert, ja, zelfs menigen zwakken, die ten onrechte meent, dat het met de studie in de handelswetenschap niet zoo'n vaart zal loopen.

Maar, zoo zal men mij vragen, als nu die beste handelsscholieren zoo goed slagen, waarom wilt gij dan voor hen de deur sluiten? Naar mijn meening - en zoowel vele collega's als studenten en oud-studenten deelen deze overtuiging zouden zij nog beter geslaagd zijn als zij een te dezen aanzien betere vooropleiding hadden genoten. Daarom wil ik hen in hun eigen belang ertoe brengen, die betere vooropleiding te zoeken. Hij, die reeds van den beginne af van plan is, in de economie te gaan studeeren, moet niet door de veelverbreide onjuiste opvatting, dat de handelsschool daarvoor de ideale voorbereiding geeft,1) op een zijspoor worden geleid. En hij, die aanvankelijk van plan was, na de middelbare school te hebben afgeloopen in de praktijk te gaan, maar bij wien dàn juist de studielust opkomt, zal, als die studiezin hem ernst is, wel een enkel jaartje willen en kunnen offeren aan de voorbereiding voor academische studie, die hij aanvankelijk niet had gezocht, vooral als hij weet, dat daardoor zijn studie grooter kans op welslagen zal hebben. De handelsscholier, die rechten, medicijnen of zooals er een is sterrenkunde gaat studeeren, moet toch ook eerst zijn propaedeutische kennis aanvullen, moet ook, waar hij niet rechtstreeks op zijn doel was afgegaan, een ietwat langeren weg afleggen. Waarom zou dat voor de enkelen, die het handels-hoogeronderwijs zoeken (volgens Mr. Thiel waren er dat van de 277 in 1925 gediplomeerden der H.B.S. A slechts 8!) zulk een groot bezwaar zijn?

Een groot bezwaar zou dit alleen zijn, indien zij het volle staats- of extraneusexamen moesten afleggen. Maar voor ruime vrijstelling bestaat alle reden, want de vakken van

1) Die opvatting steunt misschien op de vrijstelling, die den oudhandelsscholier ten aanzien van het boekhouden wordt gegeven. Maar als men weet, welke zeer ondergeschikte plaats dit vak aan de handelshoogeschool inneemt om praktische redenen wordt er, ook indien men niet in de richting der rekeningwetenschap studeert, eenige kennis van boekhouden verlangd, die omstreeks Kerstmis van het eerste studiejaar wordt onderzocht dan zal men dezen,,voorsprong" niet meer van

beteekenis achten.

algemeene ontwikkeling heeft de oudleerling der H.B.S. A evenzeer geleerd als de gymnasiast en de abiturient der H.B.S. B. Alleen voor de leervakken, die bepaaldelijk voor academische studie voorbereiden, dus de klassieke en/of de wis- en natuurkundige vakken, is aanvulling noodig. Al is die aanvulling ook een surrogaat van, en dus minder deugdelijk dan voorbereidend hooger onderwijs van meet af aan, ook bij later aanleeren in kort tijdsbestek hebben deze vakken hun waarde. En het zal den goeden leerling, die vijf jaar lang algemeen ontwikkelend onderwijs heeft genoten, niet al te moeilijk vallen, zich voor zulk een partieel aanvullingsexamen voor te bereiden.

Ten slotte nog een antwoord op eenige passages uit het meergenoemde rapport der Commissie van Verweer. Op blz. 9 wordt er n.l. op gewezen, dat de rectores magnifici van andere instellingen van hooger onderwijs klachten hebben geuit over het peil en het aantal der aankomende studenten, maar dat zij zich tegen selectie of eenigerlei uitsluiting verzetten. Dit laatste lijkt mij weinig ter zake dienende, want aan al die universiteiten en hoogescholen met uitzondering van de Gemeentelijke te Amsterdam voor zoover het de handelsfaculteit betreft wordt de selectie op grond van einddiploma's gymnasium of H.B.S. B reeds doorgevoerd en zijn de litterair-economisch opgeleiden uitgesloten. Maar, zegt nu het rapport, die gymnasia en hoogere burgerscholen B leverden dan toch ook heel wat ongeschikte studenten af. Zeer zeker. Maar men vergete niet, dat een eindexaminandus het product is van zijn eigen aanleg, het karakter der school en de deugdelijkheid van het onderwijs aan die school en dat deze laatste weer o.a. door de qualiteit van directeur (c.q. rector) en leeraren, door de doeltreffendheid der organisatie, door de werk- en leermethode e.d. wordt bepaald. Waar men nu de toeneming van het aantal hoogere burgerscholen en van het aantal hoogere burgerscholieren gepaard ziet gaan met klachten over daling van het peil van beiden — in hoeverre die klachten gegrond zijn waag ik hier niet te beoordeelen is het niet te verwonderen, dat menig product, waarin de factoren deugdelijkheid van het onderwijs aan de

betrokken school en/of aanleg van den leerling onvoldoende zijn, beneden de critieke grootte blijft.

Maar is dit een reden om dan ook maar anderen dan oudgymnasiasten en abiturienten der H.B.S. B toe te laten? Zelfs al zijn er oud-handelsscholieren aan te wijzen, die beter zijn dan bepaalde oud-gymnasiasten, zelfs al zijn er handelsscholen aan te wijzen, waar op betere wijze onderwijs gegeven en gewerkt wordt dan op bepaalde gymnasia of hoogere burgerscholen B, zie ik daarin nog geen reden tot het verleenen van studierechten aan het einddiploma der handelsschool. Want met die goede leerlingen, met die uitstekende scholen laat men ook de zwakke derzelfde categorie binnen, zoodat men producten moet aanvaarden, waarvan alle factoren, dus ook het karakter der school, ten aanzien der academische studie onvoldoende zijn. Men late zich niet door enkele uitblinkende voorbeelden ertoe verleiden, vele minderen aan die enkelingen omhoog te halen, want het gewicht van dezen last zal spoedig zoodanig toenemen, dat het geheel omlaaggetrokken wordt. De nivelleeringsrups heeft al genoeg schade aan ons onderwijs aangericht!

Over schade gesproken, het meergenoemde rapport meent, dat de litterair-economische H.B.S. zonder rechten voor academische studie die school,,tot schade van land en volk" in een vicieusen cirkel zal brengen. Ik geloof, dat school, land en volk er meer mede gebaat zijn, als de eerste haar eigen richting, voorbereiding voor het maatschappelij kleven, consequent blijft volgen, dan wanneer zij als mindere harer zusters gaat trachten, óók voor te bereiden voor hooger onderwijs. In het eerste geval trekt zij de bekwame, stoere jongelui, die directe voorbereiding voor het maatschappelijk leven zoeken, in het tweede geval de zwakkere toekomstige studenten. In dat laatste geval wijkt zij ook af van haar tegenwoordig pad, gaat zij meer den kant van het voorbereidend hooger onderwijs op, daardoor aanleiding gevend tot oprichting van nieuwe handelsscholen om haar plaats in te nemen. Zóó trekt zij den vicieusen cirkel, die gesloten wordt als die nieuwe scholen dan weer studierechten weten te verkrijgen.... Juli/Augustus 1926.

N. J. POLAK.

BIJLAGE 1.

STAAT van lesuren der litterair-economische afdeelingen (4e en 5e klasse) van eenige Rijks Hoogere Burgerscholen, die alle denzelfden urentabel voor den ongesplitsten onderbouw van drie jaar volgen.

Noten betreffende de talen.

1) Wat boven de H.B.S. B uitgaat is voornamelijk handelsterminologie en handelscorrespondentie.

2) Wat boven de H.B.S. B uitgaat is grootendeels handelsterminologie en handelscorrespondentie.

3) Wat boven de H.B.S. B uitgaat is deels oefening in het praktisch gebruik der taal, deels geschiedenis der letterkunde.

1) Wat boven de H.B.S. B uitgaat is voornamelijk letterkunde.

Noten betreffende wis- en natuurkunde.

5) Reeksen, logarithmen, samengestelde interest, grafische voorstellingen, dus leerstof ten gebruike in het bedrijfsleven.

") Goniometrie, stereometrie, trigonometrie, de voornaamste hoofdstukken der algebra, dus zéér gecomprimeerd een groot deel der leerstof van de H.B.S. B.

7) Als onder 5), bovendien beginselen der stereometrie.

8) Voornamelijk praktische toepassingen, die met de woorden technologie en warenkennis worden of moesten worden aangeduid. 9) Het programma is te algemeen gesteld om een indruk van de leerstof te geven.

10) Onderwerpen overeenkomend met die, welke in de afdeeling B worden behandeld, maar ietwat meer georiënteerd op praktische toepassingen.

Noten betreffende geschiedenis en aardrijkskunde.

11) Grootendeels handelsgeschiedenis of handelsaardrijkskunde. 12) Algemeene geschiedenis, aangevuld met eenige handelsgeschiedenis (wellicht eenige economische geschiedenis).

13) Deels natuurkundige, deels economische aardrijkskunde.